IGLEWSKI Antoni (1899 – 1997)

Urodził się 01.01.1899 w Radziejowie Kujawskim jako syn Franciszka i Julii zd. Mazeckiej Iglewskich.

Od 1916 r. należał do POW, gdzie jako „Suseł” pełnił funkcję sekcyjnego i  kuriera, a od sierpnia 1918 r. jako „Vanadi” był komendantem oddziału lotnego POW. W 1917 r. został instruktorem–szkoleniowcem grup bojowych. W ra­mach działalności oddziału kolportował ulotki, częściowo spalił tartak, zlikwidował niemieckiego szpicla i sto­czył potyczkę z żandarmerią. 16.10.1918 r. przeprowadził akcję niszczenia urządzeń telefoniczno-telegraficznych. 11.11.1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, jako plutonowy walczył w powstaniu wielkopolskim i woj­nie polsko-bolszewickiej.

Po zwolnieniu z wojska pracował jako zastępca kierownika finansowego w Szefostwie Budownictwa Wojskowego Okręgu Korpusu nr III w Grodnie, a od października 1935 r. był naczelnikiem Wydziału Przedsiębiorstw Miejskich w Zarządzie Miejskim Grodna.

22.08.1939 r. zmobilizowany do DOK III Grodno. 1 września, po wybuchu wojny, wyjechał do Suwałk, ale niebawem powrócił do Grodna i udał się do Wilna. Tam otrzymał przydział do Grupy generała Wacława Przeździeckiego. Po agresji sowieckiej stoczył 19 września w okolicy Skidla potyczkę z dywersantami sowieckimi. Na wieść o kapitulacji Warszawy zamierzał dotrzeć do SGO „Polesie” gen. F. Kleeberga. Po jej kapitulacji, rozwiązał swój oddział na początku października koło Ostrowi Mazowieckiej.

Iglewski z grupą pięciu osób założył wówczas organizację „Polska Armia w Kraju – Odcinek Łomża-Grodno” i przystąpił do organizowania komórek konspiracyjnych w liczbie 3-4 osób w każdej miejscowości. Powstały one w Ostrowi Mazowieckiej, Radwanach-Mroczkach, Białymstoku i Grodnie.

Od 15 października pełnił funkcję Zastępcy Dowódcy Wojewódzkiego SZP w Białymstoku. Pod koniec tego miesiąca nawiązał kontakt z mjr Stefanem Drewnowskim „Brzozą”, na jego polecenie przybył w pierw­szej dekadzie listopada do Warszawy. W kwietniu 1940 r. został mianowany p.o. komendanta Okręgu Białostockiego. W sierpniu 1940 r. w Warszawie zaprzysiężony na Rotę tej organizacji. Do października 1940 r. zorganizował całkowicie powiaty: łomżyński, szczuciński, wysokomazowiecki oraz część powiatu Ostrów Mazowiecka i Ostrołęka (po stronie sowieckiej). Ponadto częściowo zorganizował powiaty: bielski, białostocki, augustowski oraz zapoczątkował pracę ZWZ na terenie powiatów: Sokółka, Wołkowysk i Grodno. Kierował akcją sabotażowo – dywersyjną: zlikwidował prowokacyjną organizację „Bataliony Śmierci Strzelców Kresowych” powstałą z inspiracji Gestapo i jednocześnie uniemożliwił jej napad na garnizon sowiecki w Hajnówce. Udaremnił również działalność nacjonalistycznej organizacji rosyjskiej „Czornyj Orioł”. W sierpniu 1940 r., w czasie pobytu w Warszawie, został odznaczony Krzyżem Walecznych przez gen. Stefana Roweckiego „Grota”.

W październiku objął funkcję szefa Oddziału I i IV (organizacyjny i kwatermistrzow­ski) Obszaru Nr II ZWZ Białystok, nad którym komendę przejął ppłk Józef Spychalski. W czasie podróży do Wilna i zamierzonej inspekcji okolicznych obwodów (Białystok, Grajewo, Sokółka i Grodno), na skutek zdrady jednego z członków organizacji został aresztowany przez NKWD jako Jan Barański wraz z komendantem Obszaru podpułkownikiem „Maciejem” w nocy z 17/18. 11. 1940 r. we wsi Morusy. 24.06.1941 r. w czasie rozprawy przed Najwyższym Sądem Wojennym skazany na karę śmierci.

Zwolniony na podstawie układu Sikorski-Majski, już 13.08.1941 r. wstąpił do armii gen. Andersa, gdzie został szefem kancelarii Naczelnego Dowództwa. Od 02.03.1942 r. służył w PSZ w Londynie. W nocy 17/18.02.1943 r. (operacja lotnicza „Wall”, ekipa 21) wykonał skok na placówkę odbiorczą „Lis”, położoną na południowy wschód od Mińska Mazowieckiego, koło miejscowości Cegłów. Do końca 1943 r. był w dyspozycji KG AK, od lutego 1944 r. w sztabie komendy Okręgu Kraków. Następnie w Inspektoracie Rejonowym „Maria” (obwody: Miechów, Olkusz, Pińczów) został szefem dywersji i partyzantki oraz trzecim zastępcą do spraw dywersyjno-partyzanckich inspektora B. Nieczui-Ostrowskiego „Tysiąca”.

W marcu 1944 r. zorganizował pierwszy w Inspektoracie „Maria” Oddział Partyzancki „Skrzetuski”, którym do lipca dowodził por. „Kmita”. W maju przeprowadził na terenie Inspektoratu akcję „Kośba” – likwidację kilkudziesięciu konfidentów niemieckich. Mieszkał wtedy w Miechowie u Janiny Gołąb jako furman Józef Sikorski.

Po ogłoszeniu „Czujności” „Ponar” przeniósł się z Miechowa do wsi Kalina Las i Kalina Mała, gdzie kwaterował głównie u „Sosnowskiego” – Franciszka Krzciuka i „Emilii” – Stanisławy Strojowej.

04.08 1944 r. mianowany dowódcą Samodzielnego Partyzanckiego Baonu Szturmowego „Suszarnia” 106. DP AK w składzie czterech kompanii.

19 sierpnia otrzymał rozkaz dla swojego baonu, by z dniem następnym postawić żołnierzy w stan gotowości bojowej w lasach sancygniowskich). W drugiej połowie października i 1 listopada 1944 r. „Ponar” dowodził obroną zgrupowania AK w la­sach sancygniowskich, atakowanego przez Niemców w sile ponad 600 żołnierzy, w większości Ukraińców. Wobec dużych strat (ok. 80 zabitych), nieprzyjaciel wycofał się do Miechowa i Kazimierzy Wielkiej. Baon „Suszarnia” zdekoncentrowano, a z poszczegól­nych kompanii utworzono oddziały dyspozycyjne, które od kwietnia 1944 do stycznia 1945 r. pod dowództwem „Ponara” przeprowadziły około 184 akcji bojowych i dywersyjnych. 01.01.1945 r. odznaczony został przez Dowódcę AK, gen. L. Okulickiego „Niedźwiadka” Orderem Wojennym Virtuti Militari 5 kl. (nr 12443). Wyznaczono go również na pierwszego oficera sztabu KBKZ „Bank”, odtwarzanej w Inspektoracie „Maria”. W konspiracji używał pseudonimów: „Suseł”, „Igła”, „Nieczuja”, „Antoni”, „Mazecki”, „Vanadi”, „Ponar” i nazwisk: Władysław Drożdżewski, Jan Barański, Nikodem Galewski, Józef Sikorski

Po wkroczeniu Sowietów, czując się zagrożony aresztowaniem, „Ponar” opuścił teren Inspektoratu i udał się przez Częstochowę do Ostrowa Wielkopolskiego. Działał w konspiracyjnej organizacji „NIE”, Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj i WiN-ie.

Ujawnił się jesienią w 1945 r. Przeprowadził się na Wybrzeże. Zatrudniony w firmie „Kormoran” w Gdyni (sierpień 1945 – lipiec 1946), pracował jako kierownik zaopatrzenia.

17.12.1946 r. został aresztowany przez UBP we Wrocławiu i przewie­ziony pociągiem do Krakowa. Został osadzony w piwnicach WUBP przy placu Inwalidów. Maltretowany fizycznie i psychicznie – nie załamał się.

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z 30.05.1953 r. został skazany na osiem lat więzienia. Postanowieniem Prokuratury Wojewódzkiej w Krakowie z 11.05.1956 r., na mocy ustawy o amnestii, złagodzono mu karę o połowę i jednocześnie uznano za odbytą. W czerwcu 1956 r. opuścił więzie­nie w Sieradzu i osiadł we Wrocławiu.

Zmarł 27.01.1979 we Wrocławiu i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Radziejo­wie Kujawskim. 

Źródła:

1. Leopold Bogacki, Kartki z historii 106 DPAK. 50 lat Armii Krajowej 1942-1992, Warszawa 1991 r.
2. Antoni Iglewski; „PONAR” Wspomnienia z lat 1939-1945; Brześć Kujawski 2012
3. Adam Sznajderski; Partyzancka odyseja; Tuchów 2004
4. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
5. Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK „Maria” w walce t. II Kryptonim „Michał”-„Maria” (1943-VI.1944) Część I; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2001
6. Rudolf Zbysław Pasek ps. „Sprzączka”; Ziemi Miechowskiej w pokłonie. Wspomnienia wojenne; Warszawa 2010

24ikp.pl